درمان اختلال شخصيت اجتنابي بايد با توجه به شرايط زندگي، محيط اجتماعي و وراثت فرد طرح ريزي شود. چرا كه اين اختلال تحت تاثير عوامل يادشده، شكل گرفته است. اختلال شخصيت اجتنابي از جمله اختلالاتي است كه درمان مشخصي ندارد، ولي با كمك روانشناسان و مداخلات روان‌درمانگران مي‌توان تا حدود زيادي از علائم آن كاست و حتي در برخي موارد سلامت كامل به دست آورد. از طرفي به دليل فراگير و پايدار بودن اختلال دوري گزين (avpd)، درمان آن نيز يك فرايند طولاني و دشوار خواهد بود. خوشبختانه شخصيت اجتنابي غالبا انگيزه درمان دارد و خواستار داشتن ارتباط نزديك با ديگران هست. اين امر كمك زيادي به موفقيت درمان مي‌كند. در ادامه با هم روش‌هاي درمان اختلال شخصيت دوري گزين را بررسي مي‌كنيم.

منبع: درمان شخصيت اجتنابي

اهميت درمان شخصيت اجتنابي

عدم مراجعه به متخصص وضعيت بيمار دچار شخصيت دوري گزين را بدتر مي‌كند. تا جايي كه زندگي را براي او دشوار كرده و عملا مشكلاتي براي او ايجاد مي‌كند. در صورت مشاهده علائم زير حتما به روانشناس مراجعه نماييد.

1. توانايي تصميم گيري اين افراد بسيار پايين است.
2. تمايلي به حضور در جمع ندارند.
3. از الگوهاي ذهني به شدت منفي پيروي مي‌كنند.
4. به برقراري ارتباطات جديد علاقه اي ندارند.
5. ترس از شروع حرفه، شغل و فعاليت اجتماعي دارند.

احتمال ابتلاي اختلال شخصيت دوري گزين به ساير اختلالات

اختلال شخصيت اجتنابي يا دوري گزين با بعضي اختلالات ديگر نيز مي‌تواند همراه باشد. يا حتي با بيماري‌ هاي رواني ديگر همپوشاني داشته باشد. نمونه اي از اين اختلالات را در زير آورده ايم:

اختلال اضطراب اجتماعي – اختلال شخصيت وابسته اجتماعي – اختلال شخصيت مرزي (BPD) – اختلال سوءمصرف مواد – افسردگي – آگورافوبيا.

زمان مناسب براي شروع درمان شخصيت اجتنابي

تحقيقات نشان مي‌دهد اكثر بزرگسالان با اختلال شخصيت دوري گزين، از سنين كودكي برخي علائم را دارند. از اين رو اگر احساس مي‌كنيد يكي از اعضاي خانواده يا اطرافيان اين مشكل را دارد بهتر است هرچه سريع‌تر با يك روانشناس مشورت كنيد. شايد شخصيت اجتنابي با مراجعه به روانشناس و ادامه درمان مخالفت كند. پس قبل از اينكه به خود او بگوييد، مي‌توانيد با يك فرد آگاه در مورد قانع كردن او مشورت كنيد.

درمان اختلال شخصيت اجتنابي

در مورد راه هاي درمان شخصيت دوري گزين بايد گفت كه درمان آن بسيار مشابه با درمان اختلال شخصيت ضداجتماعي است. از سويي نتايج درمان اختلال شخصيت دوري گزين در همه افراد مشابه نيست. در روند درمان اين بيماران، سطوح مختلفي از پاسخ به درمان را در موارد مختلف مي‌بينيم. مولفه‌هاي گوناگوني در بهبود علائم اين اختلال و موفقيت درماني موثرند؛ مثل ميزان علاقه و انگيزه فرد به پذيرش درمان و همكاري بيمار با فرايند درماني.

برخي افراد مبتلا واقعا دنبال راهي براي درمان شخصيت دوري گزين هستند؛ زيرا دوست دارند روابط اجتماعي قوي‌تري داشته و در اجتماع يا محل كار ناراحتي كمتري تجربه ‌كنند. روند درمان اختلال شخصيتي سخت است، زيرا اكثر علائم آن سال‌هاست كه همراه فرد بوده و موجب شده كه شخصيت فرد به مقدار زيادي با اين ويژگي ها آميخته شود. متخصصان 5 تكنيك درماني براي درمان شخصيت اجتنابي يا دوري گزين ممكن دانسته‌اند كه در زير اين روش‌ها را بررسي‌مي كنيم.

درمان شخصيت دوري گزين با روان درماني

روان درماني، از اولين روش هاي درمان براي اين اختلال مي‌باشد. در روان درماني، عوامل ناخودآگاه فرد كه باعث احساس حقارت روحي او شده، را بررسي و آناليز مي‌نمايند. و به شخص كمك مي‌كنند تا تعارضات گذشته اش را كه احتمالا علت مشكلات فعلي اوست، حل كند. بيمار مي‌تواند با تكنيك هاي خودياري و مقابله‌اي سالم، نتايج درمان را بهبود بخشد.

درمانگران با بكارگيري تركيبي از روش‌هاي جديدتر درماني، به بيمار كمك مي‌كنند تا طرحواره‌هاي دوران كودكي اش را شناسايي كند. طرحواره‌ها، به باورها و مكانيسم‌هاي مقابله‌اي گويند كه باعث درد و ناراحتي شده‌اند. مطابق نظريه طرحواره درماني، وقتي والدين و اولين نزديكان نتوانند عشق، مراقبت و حمايت‌هاي عاطفي كافي به كودك برسانند، زمينه ايجاد طرحواره‌هاي ناكارآمد در كودكي فراهم مي‌شود. نمونه طرحواره‌هاي ناكارآمد اختلال شخصيت اجتنابي عبارتند از: احساس بي لياقتي و تنهايي در دوران كودكي، حالت تمايل به پرهيز از احساسات و نيازهاي عاطفي، اجتناب از موقعيت‌هاي استرس‌زا يا ناخوشايند، والد تنبيهي يا اعتقاد به اينكه مستحق انتقاد و تنبيه هستند.

در اين راه براي درمان شخصيت دوري گزين درمانگر كمك مي‌كند تا با تكنيك فرزندپروري محدود، حالت‌هاي منفي از بين ببريد و روش‌هاي مقابله‌اي مفيدتري جايگزين آن نماييد. و با تجسس در گذشته و شناخت ساختارها و عواملي كه موجب علائم منفي در رفتار فعلي فرد شده، كمك مي‌كنند كه فرد الگوهاي رفتاري سالم و عادي زندگي را بيابد.

درمان شخصيت اجتنابي با خانواده درماني

اعضاي خانواده شرايط بيمار را به خوبي درك مي‌كنند. بنابراين مي‌توانند با فراهم آوردن يك محيط حمايتي به رشد شخصيت و درمان فرد كمك كنند. در اين روش درمان فرد به كمك خانواده موفق به كشف احساساتي مي‌شود كه در بيان يا مديريت آن‌ها مشكل داشت- راجب روابط نخستين خانوادگي حرف خواهد زد – از اهداف، روياها و اميدهاي آينده اش براي شما خواهد گفت- راجب ترس‌هايي كه دارد و تأثيرات آن بر زندگي‌‌اش فكر خواهد كرد.

در نتيجه با خانواده‌درماني فرد ترس از طرد شدن و احساس حقارت را بهتر درك مي‌كند. و مي‌تواند راه حل‌هاي فعالانه اي براي مشكلات تعاملي خود پيدا كند. خانواده به او قدرت مي‌دهد تا پيگير روابطي باشد كه دوست دارد با ديگران برقرار كند. در اين روش رابطه فرد با خودش نيز تقويت مي‌شود.

درمان شخصيت اجتنابي يا دوري گزين با آموزش مهارت‌هاي اجتماعي

تمرين مهارت‌هاي بين فردي و اجتماعي به عنوان بخشي از درمان توسط درمانگر توصيه مي‌شود. آموزش اين مهارت ها در جلسات انفرادي، گروهي يا هر دو انجام مي‌گيرد و تاثير هر يك متفاوت است.

براي درمان شخصيت اجتنابي با اين روش، يادگيري و تمرين مهارت‌هاي بين فردي و ارتباطي زير در برنامه كار است:

حفظ تماس چشمي و ساير المان‌هاي زبان بدن – چگونگي شروع و پايان مكالمات – صحبت كردن در مورد خود و پرسيدن سوال.

اين موارد شايد قسمتي از عللي باشد كه مانع ارتباط موثر فرد با ديگر افراد در دانشگاه، محل كار و جامعه شده است. با آموختن مجدد و موثر اين مهارت‌هاي اجتماعي، نداشتن اعتماد به نفس و استرس داشتن از مشكلات جامعه و ترس از طرد شدن، آرام آرام درمان شخصيت اجتنابي تكميل مي‌گردد.

درمان شناختي رفتاري (CBT)

به كمك CBT فرد مي تواند الگوهاي فكري ثابت و باورهايي كه علت ناراحتي و اجتناب او هستند را بشناسد و راجب چرايي آن‌ها فكر كند. در اين روش درمانگر مهارت‌هاي خاصي را مي‌آموزد كه هر لحظه اين افكار به ذهن فرد آمدُ چگونه با آن مقابله كند.

براي مثال يكي از افكار فرد اين است كه: «هيچ كس من را دوست ندارد». درمانگر از بيمار مي‌خواهد سه دليل براي تاييد اين فكرش بياورد و سه دليل هم براي مقابله با اين فكر بيان كند.

درمانگر در يافتن راهي براي درمان شخصيت دوري گزين بيمار را تشويق مي‌كند تا اتفاقي كه تو فكرش پيش بيني كرده را با تجربه واقعي اش مقايسه كند. در حقيقت مي‌خواهد بداند چرا چنين فكري در ذهن فرد ايجاد شده كه كسي مرا دوست ندارد. چه شواهد و مداركي براي اين فكر دارد. به اين طريق درمانگر دلايل غلط فرد را حذف كرده و دلايلي براي مقابله با آن جايگزين مي‌كند.

درمان شخصيت اجتنابي با دارو درماني

تاكنون هيچ‌گونه داروي خاصي براي درمان شخصيت اجتنابي تاييد نشده است. با اين وجود، ممكن است متخصصان داروهاي ضدافسردگي را براي كنترل اضطراب و افسردگي او تجويز نمايند.

بر اساس تحقيقات، مصرف دارو در افراد مبتلا به AVPD (شخصيت دور گزين) بيش از افرادي است كه به اضطراب اجتماعي بدون اختلال شخصيت دچارند. براي كساني كه واكنش‌هاي اضطرابي شديد يا ترس توام با شخصيت اجتنابي دارند، گاهي داروهاي ضد پانيك هم تجويز مي‌شود. ولي نتايج آن نشان داده كه با قطع داروهاي ضد پانيك احتمال بدتر شدن علائم وجود دارد.

تاثير سلامت جسمي در درمان شخصيت دوري گزين avpd

حتما شنيده‌ايد كه ذهن و بدن با هم مرتبط اند. و مي‌دانيد سلامت رواني، عاطفي و جسمي بر يكديگر تأثيرگذارند. احساس اينكه از نظر جسمي سالم هستيم، مي‌تواند انعطاف‌پذيري، خوش‌بيني و انرژي ما را افزايش دهد و ديدگاه و انگيزه براي ايجاد تغيير را بهبود بخشد. با رعايت نكات زير سلامت جسماني را بهبود ببخشيد:

1. استفاده از وعده‌هاي غذايي و ميان وعده‌هاي متعادل براي تامين انرژي
2. 7 تا 9 ساعت خواب باكيفيت. خواب نامنظم بر سلامت روحي و جسمي تأثير منفي دارد.
3. انجام فعاليت بدني مورد علاقه و ورزش منظم فوايد زيادي بر بهبود سلامت، خواب بهتر و دوري ازاسترس دارد.
4. كسب آرامش بيشتر با موسيقي، حمام آب گرم يا راه هاي تمدد اعصاب.
5. وقت گذاشتن براي علايق خود نيز راهي براي درمان شخصيت دوري گزين است.
6. برنامه ها و كارهاي جديد را امتحان كنيد حتي اگر كمي ترسناك و ناراحت كننده به نظر بيايد.
7. اگر در مورد هويت خود شك داريد، از يك متخصص در يافتن ارزش‌ها، دوست‌داشتن‌ها و دوست نداشتن‌ها و روياهايي كه براي آينده داريد كمك بگيريد.
8. با خود بگوييد اشكالي در آهسته حركت كردن نيست. بديهي است كه نمي‌توان فورا به ديگران اعتماد كرد و مستقيماً وارد رابطه دوستي شد.

نكته: براي درمان شخصيت اجتنابي بيمار نبايد در غلبه بر ترس هايش زياد به خود فشار بياورد. زيرا ممكن است زود خسته شده و درمان را كنار بگذارد.

كلام آخر

اختلال شخصيت اجتنابي با دوري شديد از اجتماع، احساس ناكافي بودن و نگراني زياد از انتقاد و طرد شدن همراه است. اگر اين اختلال به موقع درمان نشود عوارض ناخوشايندي خواهد داشت و سرانجام به انزوا و مشكلات روانشناختي ديگر ختم خواهد شد. از اين رو، مهم است كه اگر خود يا يكي از اطرافيانتان اختلال شخصيت اجتنابي دارد، هرچه زودتر اقدام به درمان نمايد. همانطور كه گفتيم درمان هاي كاربردي زيادي جهت رفع اين اختلال موجود است. و هدف همه روش هاي درماني تنها يك چيز است؛ يعني روند اجتماعي شدن فرد.

براي دريافت مشاوره در زمينه شخصيت ها مي‌توانيد در ساعت از روز براي مشاوره تلفني از طريق شماره 02191002360 با برترين متخصصان در مركز مشاوره روانشناسي آواژه تماس حاصل نماييد.

منبع: درمان شخصيت اجتنابي