اختلال شخصيت وابسته (dependent personality disorder) نوعي پيچيدگي رواني است كه در بلند مدت شكل گرفته و براي تغيير آن بايد ريشه آن را در آشفتگي‌هاي خانوادگي، روش تربيتي، ضربه هاي روحي در سنين مختلف، سيستم خانواده و… جستجو كرد. شخصيت وابسته در بخش‌هاي مختلف زندگي‌اش دچار مشكل شده و علت اصلي به وجود آمدن مشكلات‌اش را به عوامل بيروني نسبت مي‌دهد. او از ناتواني در تصميم گيري، احساس بي ارزشي، ناسپاسي اطرافيان، ترس از دست دادن عزيزان، مورد سوءاستفاده واقع شدن و… رنج مي‌برد. بنابراين به كمك رواندرماني مي‌توانيد نشانه ها و علائم اين اختلال را بشناسيد و آن‌ها را برطرف نماييد.

منبع: اختلال شخصيت وابسته

اختلال شخصيت وابسته

همانطور كه نام اختلال شخصيت وابسته (dpd) پيداست، فرد وابستگي جسمي، رواني، عاطفي و احساسي شديدي به ديگران دارد. آن­‌ها نمي­‌توانند به تنهايي جهتي براي زندگي خود مشخص كنند و يا تصميم بگيرند. حتي اداره زندگي براي‌شان به تنهايي دشوار و نشدني مي‌گردد.

اختلال شخصيت وابسته وابستگي‌‌اش به قدري زياد است كه گاهي حتي براي مدل لباس بپوشيد، به ديگران نياز دارد. پس شخصيت وابسته براي آنكه ديگران را در كنار خود نگه دارد، حاضر به انجام هر كاري هست و مدام در جهت خوشحال كردن و كسب توجه اطرافيان‌اش در تلاش مي‌باشد و به همين سبب ممكن است به راحتي مورد سوءاستفاده قرار بگيرد.

شخصيت وابسته در تنهايي احساس ناخوشايندي داشته و پريشان­ است؛ اغلب روابط اجتماعي محدودي دارد، معمولاً هدف مهمي ندارند، به تصميمات خود پايبند نيست و مدام دچار شك و ترديد مي‌شود.

علائم و نشانه هاي اختلال شخصيت وابسته

نياز افراطي به مراقبت شدن و حضور ديگران كه منجر به رفتارهاي سلطه­‌پذيري، وابستگي، ترس از جدايي مي­‌شود از معيارهاي اصلي تشخيص اختلال شخصيت وابسته است.

• ناتوانايي در تصميم­‌گيري حتي براي مسائل روزمره زندگي بدون نظرخواهي از ديگران
• مسئوليت‌هاي زندگي خود را نپذيرفته و اكثر ‌مسئوليت‌ها را بر دوش ديگران مي‌اندازد.
• احساس ناراحتي شديد و آشفتگي در تنهايي
• عدم اطمينان به توانايي­‌هاي فردي خود، عدم برخورداري از اعتماد به نفس كافي و بي‌انگيزگي
• ترس از جدايي و رها شدن به دليل از دست دادن حمايت­‌هايشان
• پس از اتمام يك رابطه به سرعت در پي برقراري رابطه­‌اي جديد هستند
• اولويت قرار دادن نيازهاي ديگران به نسبت نيازهاي خود، اهميت بيش از حد دادن به ديگران و عدم مخالفت با آن­‌ها به خاطر از دست ندادن توجه و حمايت­‌هاي‌شان
• اغلب در شروع كارها مشكل دارند
• تعاملات اجتماعي كمي دارند. اغلب تنها با افرادي كه به آن‌ها وابسته‌اند ارتباط دارند. مرتب درگير اين اشتغال ذهني هستند كه مبادا اين افراد نزديك، وي را براي مراقبت از خودش تنها بگذارند.

علل پيدايش اختلال شخصيت وابسته

• ژنتيك و عوامل زيستي
• سابقه خانوادگي: در صورتي كه يكي از اعضاي خانواده فرد دچار اين اختلال باشد، احتمال بروز آن بيشتر است. همينطور اگر در خانواده سابقه اختلالات اضطرابي، اختلالات افسردگي، و ساير اختلالات شخصيتي وجود داشته باشد، احتمال ابتلا به اين اختلال بالا مي­‌رود.
• آسيب­‌هاي دوران كودكي: اگر فرد در دوران كودكي­‌اش مورد آزار و سوء استفاده قرار بگيرد يا اتفاقات تهديدكننده‌اي را تجربه كند، ممكن است دچار اين اختلال شود.
• والدين: والديني كه رفتاري مستبدانه با فرزند خود دارند، به آن‌­ها بي توجهي مي­‌كنند و يا از فرزند خود به شكلي افراطي مراقبت مي‌­كنند، در بروز اين اختلال موثرند. همينطور والدين نقش به سزايي در پيدايش دلبستگي ايمن در كودك خود دارند.

لازم به ذكر است كه اين اختلال معمولا در اوايل بزرگسالي و حدودا 18 سالگي آغاز مي­‌شود. بر طبق مطالعات انجام شده شيوع اين اختلال در زنان بيشتر از مردان و در فرزندان آخر خانواده بيشتر است.

انواع dpd

• شخصيت وابسته موافق و راضي: در مقايسه با ساير انواع سلطه پذيرترند و بي‌چون و چرا خواسته­‌هاي ديگران را مي­‌پذيرند. از تعارض و مخالفت با ديگران اجتناب مي­‌كنند. به صورت دروني خود را قبول ندارند اما مي­‌خواهد هميشه از جانب اطرافيان مورد تاييد قرار گيرند. آن­ها فداكار، مهربان، خوش‌­نيت، هميار و همدل‌اند. معمولا دچار بيماري­‌هاي بدني، اضطراب و احساس گناه مي‌­شوند.
• شخصيت وابسته نابالغ: اكثر افراد معمولا در زمينه‌­هاي مختلفي داراي مهارت هستند و با تلاش و گذر زمان اين توانايي­‌ها رشد مي‌يابد.اما برخي در هيچ زمينه‌اي پيشرفت نكرده و يا به عبارت ديگردر همه زمينه­‌هاي كودكي باقي مي­‌مانند. آن­‌ها بزرگسالاني­‌اند كه به بازي علاقه بيشتري داشته و از ارتباط با كودكان و نوجوانان احساس رضايت بيشتري دارند.
• شخصيت وابسته بي­‌ثمر: در ابراز وجود و استقلال بسيار ضعيف­‌اند و به نوعي فاقد انرژي زندگي هستند. خوشحالي و لذت در زندگي را عميقا تجربه نمي­‌كنند. به تقدير و شانس اعتقاد دارند. زندگي اينگونه افراد معمولا بدون تغيير باقي خواهد ماند، چون نه انگيزه­‌اي براي تغيير دارند، نه مي­‌خواهند در زندگي عملكرد موثري داشته باشند.
• شخصيت وابسته فارغ از خود: به صورت افراطي مطيع بوده و به عبارتي خود را در اطرافيان‌شان گم مي­‌كنند. ارزش و اعتقادات خود را رها مي­‌كنند و از ارزش­‌هاي ديگري پيروي كرده و مانند او رفتار مي­‌كنند. يعني فرديت براي‌شان معني ندارد.
• شخصيت وابسته ناآرام: بسيار نگران و آشفته­‌اند و با كوچك‌ترين جدايي دچار اضطراب و نگراني مي­‌شوند. اغلب خشمگين‌­اند و اين خشم را نسبت به كساني كه نمي­‌توانند حمايت و مراقبت كافي را از آنان داشته باشند؛ نشان مي­‌دهند.

رابطه با افراد داراي اختلال شخصيت وابسته

اين افراد اغلب ظاهري گرم و صميمي دارند، مطيع و فروتن به نظر مي‌رسند، اما در واقع علت اين رفتارها اين است كه اطرافيان‌شان آن­‌ها را ترك نكنند و اضطراب ناشي از احساس رها شدن را به حداقل برسانند. اين گونه رفتارهاي چسبنده پس از مدتي ممكن است احساس خفگي و ناراحتي، در كساني كه در ارتباط نزديك با مبتلايان اين اختلال هستند به وجود آورد.

همسر فرد وابسته نمي‌تواند فضاي كافي براي خود و استقلال خود داشته باشد؛ زيرا مبتلايان اين اختلال از بلوغ عاطفي كافي برخوردار نيستند. مبتلايان مسئوليت زيادي را در زندگي بر عهده نگرفته و بار سنگين بر دوش اطرافيان و به خصوص همسر خود مي‌اندازند. اگر از آن­‌ها بخواهيد كارهاي خود را بدون كمك و نظر ديگران انجام دهد و حد و مرز براي‌شان تعيين كنيد، احساس ناامني بيشتري خواهند كرد؛ و حتي ممكن است واكنش­‌هاي قهرآميز يا برانگيزاننده ترحم نشان دهد.

كمك به اختلال شخصيت وابسته

• كمك به تغيير نگرش و اطلاع از خطاهاي شناختي: ابتدا بايد سعي كنيم، او را از افكار شناختي كه به وي احساس ناتواني مي‌دهد، آگاه كنيم. اختلال شخصيت وابسته به علت افكار بي كفايتي و اين تفكر كه “اگر كاري را شروع كنم، از پس آن بر نمي آيم و شكست مي­خورم”؛ هيچ كاري را شروع نمي­‌كند. پس بايد با آگاهي دادن و كمك به فرد براي تعيين اهداف شخصي نه اهدافي كه سبب جلب توجه و حمايت ديگران مي­‌شود، روند وي را تغيير دهيم. همينطور گاهي با راهنمايي­‌هايي براي كسب موفقيت­‌هايي هرچند كوچك سبب افزايش اعتماد به نفس او بشويم.
• مبتلايان به اختلال شخصيت وابسته به علت ترس از دست دادن حمايت ديگران نمي‌تواند خواسته‌هاي خود را بيان كنند و به خواسته هاي ديگران نه بگويد. همين مسئله مي‌تواند سبب سوء استفاده ديگران شود، در نتيجه بايد به فرد كمك كرد مهارت نه گفتن را ياد بگيرد. همينطور بايد به وي كمك كرد، سعي كند احساسات و هيجانات خود را به شيوه صحيح بروز دهد.
• شخصيت وابسته خود را ناتوان در تصميم گيري مي‌بيند. پس كمك كنيد تا مهارت‌هاي حل مسئله را ياد بگيرد.
• اما مهم‌ترين اقدام و كمك در برخورد با اين افراد اين است كه آن‌ها را به يك متخصص معرفي كنيم تا بتوانند از تشخيص مناسب و تكنيك‌هاي درماني مناسب بهره گيرند.
• براي ادامه ارتباط با اختلال شخصيت وابسته و حفظ تعادل و هدايت رابطه، نياز به راهنمايي متخصص است.

آيا درماني دارد؟

روند بهبودي مبتلا به اختلال شخصيت وابسته معمولاً طولاني است. در اين نوع بيماران معمولا روان­درماني به عنوان درمان اصلي در نظر گرفته مي­‌شود. تكنيك‌هاي شناختي رفتاري كه بر بينش بيمار، تفكر و الگوهاي شناختي نادرست متمركز است، موثرترين روش درماني هستند. نكته مهم در درمان اين بيماران، كه درمانگر بايد حتما در نظر داشته باشد اين است كه درمانجو نبايد بيش از حد به درمانگر وابسته شود و درمان بايد به سمت افزايش اعتماد به نفس و توانايي تصميم گيري به صورت مستقل بيانجامد.

خانواده درماني براي تعديل و بازسازي روابط اعضاي خانواده بسيار اهميت دارد.

به دليل طولاني بودن روند درمان و همينطور علائمي مانند اضطراب و افسردگي كه در اكثر مبتلايان اين اختلال ديده مي­‌شود؛ مي­‌توان از داروهاي ضد اضطراب و ضد افسردگي نيز بهره برد.

شروع درمان براي اين افراد امري بسيار ضروري است، چرا كه آن‌ها بيشتر در معرض ساير اختلالات مانند اختلال اضطراب، افسردگي، فوبيا و … قرار دارند. شيوه و روند درمان بايد توسط يك فرد متخصص پيش گرفته شود؛ در غير اين صورت ممكن است اختلال شخصيت وابسته نه تنها درمان نشود، بلكه نتيجه عكس بگيرد.

براي دريافت مشاوره در زمينه اختلال شخصيت وابسته مي‌توانيد در ساعت از روز براي مشاوره تلفني از طريق شماره 02191002360 با برترين متخصصان در مركز مشاوره روانشناسي آواژه تماس حاصل نماييد.

منبع: اختلال شخصيت وابسته